"Cứ cuống cuồng lên"
Gần
đây, chúng ta nói nhiều tới sự gia tăng tội ác trong xã hội khiến tôi lại nhớ
đến truyện ngắn "Tội ác và trừng phạt". Báo chí lâu nay nói hơi nhiều
về tội ác. Trong một ngôi nhà, nếu không khí âm u phiền não thì tất cả mọi
người sống ở trong đấy sẽ rất nặng nề. "Nghĩ chính phiền não trừ, nghĩ tà
phiền não đến. Chính tà đều chẳng thiết, thanh tịnh đến vô cùng...".
Phải
hiểu những tội ác cũng là một sự thường khi xã hội phát triển. Điều quan trọng
là phải biết để tìm cách diệt nó, không thể nào lờ nó đi được. Sẽ còn có những
tội ác ghê gớm hơn nữa.
Nghe đáng sợ quá!
Đời
là bể khổ. Biết vượt qua bể khổ, đấy là lẽ sống đấy. Xã hội mình đang phát
triển nhanh, con người lúc nào cũng nôn nóng, vội vàng. Vợ chồng hơi cãi cọ
nhau là ly dị. Trẻ con rất hay cáu kỉnh. Ít có những người điềm đạm, bình tĩnh,
sống chậm rãi.
Có câu chuyện thế này, một cụ già đào
giếng, rồi kéo từng thùng nước lên, có người bảo sao không làm cái ròng rọc cho
nhanh và đỡ mệt. Ông bảo, nếu sử dụng cơ khí thì nó sẽ sinh ra cơ tâm, tâm của
tôi sẽ sinh ra oái oăm.
Con người ta phải biết sống chậm rãi để hưởng thụ cuộc sống của
mình. Sống có mấy chục năm thôi. Đời hay lắm chứ! Tất cả nghệ thuật là ở chỗ
làm sao giữ được sự cân bằng, chứ quá lên là nguy.
Những cái đó thường phải sống gần hết cuộc đời rồi ta mới
nghiệm ra được?
Con người
ngày nay thường không chịu chiêm nghiệm, không tự quan sát bản thân mình, quan
sát mọi người, tất cả cứ cuống cuồng lên, cứ loạn lên, kỹ năng sống cơ bản thì
không có. Xã hội cứ xô vào vật chất, lợi lộc. Vì đồng tiền mà hủy hoại bản
thân, hủy hoại danh dự, đấy là điều vô nghĩa.
Có phải
vì thế mà tội ác gia tăng và ngày càng trẻ hóa?
Nguyên nhân từ sâu xa hơn nhiều, nhưng đấy cũng là một vấn đề.
Trường hợp cậu Luyện giết người có rất nhiều nguyên nhân chứ không chỉ có một.
Có cái giải thích được, có những cái không giải thích được. Thế giới là hỗn
độn, là vô minh. Đám trẻ phạm tội nhiều vì nó không phân biệt được cái hay cái
dở, cái đúng cái sai. Đấy là điều rất nguy hiểm, nó làm lẫn lộn tất cả các giá
trị.
Ông có cho rằng vì cuộc sống thay đổi, nên
các giá trị cũng phải thay đổi?
Đương nhiên. Nhưng có một số giá trị
nếu không giữ được sẽ rất nguy. Cần quan tâm đến văn hóa vì đó là một giá trị
rường cột. Con người Việt Nam ngày nay đi đâu không cảm giác có quê hương nữa.
Xưa đi về thôn xóm làng mạc còn có gia đình, có ngôi đình, ngôi chùa, tự hào về
quê hương mình, còn nay thế giới giao hòa, rồi toàn cầu hóa nữa, ở đâu cũng như
ở nhà, làm con người mất đi quê hương, mất đi những giá trị nguồn cội của nó.
Và điều đấy tưởng như là vớ vẩn nhưng thật kinh khủng. Mất quê hương là mất cội
nguồn, mất đi giá trị văn hóa sống.
Trẻ con nói là đúng đấy
Con gái tôi
mới học lớp 5, cháu bảo, con không thấy tự hào là người Việt Nam vì người Việt
Nam bẩn lắm. Ra đường thì vứt rác, nhổ bậy... Vậy tôi biết dạy nó thế nào đây?
Trẻ con nói là đúng đấy. Nhưng mỗi người
phải tự lo thôi, sao hỏi tôi được? Môi trường còn bẩn nữa, xung quanh còn nhếch
nhác, bẩn thỉu nữa. Phải dạy con muốn tự hào thì mỗi người phải giữ cho bản
thân sạch sẽ, xung quanh mình sạch sẽ, rồi người lớn phải làm gương cho con
trẻ. Phải biết giáo hóa lẫn nhau. Phật đã dạy "Muốn giáo hóa người đời.
Phải tự có phương tiện. Chớ để họ sinh ngờ. Tự tính liền biểu hiện". Nên
biết rằng, khi con người đã phát triển thì rất khó giáo dục.
Nghe có vẻ nghịch lý?
Ngày xưa đơn sơ, bảo ban nhau dễ hơn, con
người có thể gặp gỡ nhau nói chuyện rất dễ dàng, nhưng bây giờ từng người trong
gia đình nói chuyện với nhau đã rất khó. Vợ chồng cũng còn khó nói chuyện với
nhau, bố mẹ rất khó nói chuyện với con cái... Khi xã hội phát triển, internet,
các phương tiện... tưởng như con người gần gũi nhưng lại rất khó đối thoại với
nhau. Hơi một chút tự ái, hơi một chút xúc phạm là sừng sộ lên ngay, bố nói với
con, có khi nó còn trừng mắt lên.
Trẻ
con giờ khiếp lắm, nhiều cái mình vừa mới nói nửa câu nó đã hiểu gấp 10. Nó lên
google gõ thì ra hàng đống thông tin, mình bì thế nào được. Xã hội phát triển
nhanh đưa lại nhiều cơ hội, nhiều cái tốt cho con người nhưng cũng kéo theo
những cái kinh khủng khác.
Đừng chê văn hóa đọc của Việt Nam
Nhà văn Nguyễn
Huy Thiệp sinh năm 1950. Năm 1970, sau khi tốt nghiệp khoa Sử, Đại học Sư
phạm, ông lên Tây Bắc dạy học. Năm 1987, truyện ngắn "Tướng về hưu"
được xuất bản đã đưa ông trở thành hiện tượng của văn học Việt Nam. Ông có
viết kịch, tiểu thuyết, bút ký, phê bình văn học... nhưng đặc biệt thành công
ở mảng truyện ngắn. Những truyện: Tướng về hưu, Những người thợ xẻ, Thương
nhớ đồng quê... đã gây được tiếng vang lớn cả trong và ngoài nước.
|
Như
vậy phát triển chính là nguyên nhân của sự gia tăng tội phạm?
Phát
triển thì cái mặt tốt cũng có, mặt xấu cũng có, hay cũng có, dở cũng có. Chúng
ta đã lựa chọn thế này thì phải chấp nhận cả cái được và cái mất của nó.
Tôi thấy, đám trẻ ngày nay hơi tí là kêu
khổ. Đã ăn thua gì, còn khổ nữa, còn vất vả nữa, còn trầm luân nữa. Trong đạo
Phật có Tứ diệu đế: Khổ, tập, diệt, đạo. Phải nhìn ra nỗi khổ, luyện tập chịu
được nó, tiêu diệt rồi lúc đó mới đắc đạo. Không làm sao khác được.
Tức
là chúng ta chưa có sự chuẩn bị để đón nhận những mặt trái của sự phát triển?
Việt Nam ta từ xưa tới nay vẫn là xứ sở
nông nghiệp lạc hậu hiền lành ít va chạm, bây giờ toàn cầu hóa, nhiều thứ ùa
vào là bị choáng. Mình có được trang bị đâu. Ví dụ như dùng cái máy giặt thì
chỉ biết làm theo hướng dẫn chứ có hiểu nó ra sao đâu. Ở nông thôn thì bán đất
mua xe máy, mua ô tô nhưng có biết luật giao thông gì đâu.
Từ xã hội lạc hậu tiến lên phải dần từng
bước nếu không thì rất nguy. Nông dân bị lấy đất, đền bù tiền, nếu nhiều còn
đầu tư vào làm ăn, chứ ít thì chỉ đủ để xây nhà, mua xe, rồi thanh niên không
có việc làm, trình độ không có, suốt ngày đánh bạc, lô đề, sẽ sinh ra những
thằng như thằng Luyện. Đám nửa ông nửa thằng đó rất nhiều.
Nhiều vấn đề thế sao lâu nay ông không
viết nữa?
Tôi
già rồi, 62 tuổi rồi. Sự nghiệp của tôi thế là đã xong rồi, không nên bàn nữa.
Người ta cứ phê phán văn hóa đọc của người Việt Nam, nhưng
tôi thấy những cuốn sách hay của nước ngoài, những tác giả như Murakami của
Nhật Bản vẫn được đọc rất nhiều ở Việt Nam.
Tôi không tin là đọc
nhiều. Nếu tìm hiểu sâu thì thấy nhiều người chỉ giả vờ đọc. Còn đọc thực sự nó
khác. Người nào đọc được sách họ sống rất khác. Cái tính chất tự tu dưỡng của
việc đọc sách rất cao. Nếu có đứa con thích đọc sách thì người cha có thể tương
đối yên tâm về cuộc đời, về con đường đi trong cuộc đời của nó.
Xin cảm ơn ông và chúc ông sức
khỏe. Hy vọng trong thời gian tới đây bạn đọc lại được đón nhận những tác phẩm
mới của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp.
Nhật Minh (thực hiện
ngày 04/10/2011 )
Người giới thiệu :TQS
